Berat Kandili’nin Anlam ve Önemi Nedir? Berat Kandili’nin Tarihçesi Nedir, Neden Kutlanır?
Berat gecesi
Sual: Berat Gecesi ne zamandır, önemi nedir?
CEVAP
Berat Gecesi, Şaban ayının 15. gecesidir Tefsirlerde Kur’an-ı kerimin,
Levh-il-mahfuza bu gece indirildiği bildirilmektedir. Âyet-i kerimede
mealen buyuruluyor ki:
(Apaçık olan Kitab’a andolsun ki, biz onu [Kur’anı] mübarek bir gecede
indirdik. Elbette biz insanları uyarmaktayız.) [Duhan 2,3]
Her sene, Şaban ayının on beşinci Berat gecesinde, o senede olacak
şeyler, ameller, ömürler, ölüm sebepleri, yükselmeler, alçalmalar, yani
her şey Levh-i mahfuzda yazılır. Resulullah efendimiz, bu gece, çok
ibadet, çok dua ederdi.
Şaban ayında niçin çok oruç tuttuğu sorulduğu zaman Resulullah efendimiz buyurdu ki:
(Şaban öyle faziletli bir aydır ki, insanlar bundan gâfildir. Bu ayda
ameller, âlemlerin Rabbine arz edilir. Ben de amelimin oruçluyken arz
edilmesini isterim.) [Nesaî]
Bu konudaki hadis-i şeriflerden bazıları şöyledir:
(Berat gecesi göklerin kapıları açılır, melekler müminlere müjde verir ve ibadete teşvik ederler.) [Nesai, Beyheki, A, Münziri]
(Ramazandan sonra en faziletli oruç, Şaban ayında tutulan oruçtur.) [Tirmizî]
(Şaban ayında üç gün oruç tutana, Hak teâlâ, Cennette bir yer hazırlar.) [Ey Oğul İlmihâli]
(Şu beş gecede yapılan dua geri çevrilmez: Regaib Gecesi, Berat Gecesi,
Cuma gecesi, Ramazan ve Kurban Bayramı gecesi.) [İbni Asakir]
(Allahü teâlâ, Şaban ayının 15. gecesinde rahmetiyle tecelli ederek,
kendisine şirk koşan ve Müslüman kardeşine kin güdenler hariç, herkesi
affeder.) [İbni Mace]
(Şabanın 15. gecesini ibadetle, gündüzünü de oruçla geçirin! O gece
Allahü teâlâ buyurur ki: “Af isteyen yok mu, affedeyim. Rızık isteyen
yok mu, rızık vereyim. Dertli yok mu, sıhhat, afiyet vereyim. Ne isteyen
varsa istesin, vereyim.” Bu hâl, sabaha kadar devam eder.) [İbni Mace]
(Şaban ayının 15. gecesi, rahmet-i ilahi dünyayı kaplar, herkes affolur.
Ancak haksız yere müslümanlara düşmanlık besleyen ve Allahü teâlâya
ortak koşan mağfiret olunmaz.) [Beyheki]
(Cebrail aleyhisselam gelip, “Kalk, namaz kıl ve dua et! Bu gece Şaban
ayının 15. gecesidir” dedi. Bu geceyi ihya edenleri Allahü teâlâ
affeder. Yalnız, müşrik, büyücü, falcı, cimri, kinci, müşahin, içkici,
faizci ve zaniyi affetmez.) [Taberani] (Müşahin, bid’at ehli demektir.)
(Rahmet kapıları dört gece açılır. O gecelerde yapılan dua, reddolmaz.
Ramazan ve Kurban bayramının birinci gecesi, Berat ve Arefe gecesi.)
[İsfehani]
(Allahü teâlâ Berat gecesinde, kâfirler hariç, müminleri mağfiret eder.
Kindarları da, bu huylarını bırakıncaya kadar mağfiret etmez.)
[Taberani, Beyheki]
(Allahü teâlâ, Şabanın 15. gecesinde müşrik ve müşahin hariç herkesi affeder.) [İbni Mace]
(Allahü teâlâ, Şabanın yarısının [Berat] gecesinde, dünya semasına
tecelli eder. Benikelb kabîlesinin koyunlarının kıllarından daha çok
kimsenin günahlarını affeder.) [İbni Mace, Tirmizi]
(Dört gecenin gündüzü de gecesi gibi faziletlidir. Allahü teâlâ, o
günlerde dua edenin isteğini geri çevirmez, onları mağfiret eder ve
onlar bu günlerde bol ihsana nail olurlar. Bunlar: Kadir gecesi, Arefe
gecesi, Berat gecesi, Cuma gecesi ve günleri.) [Deylemi]
(Allahü teâlâ, Şaban ayının 15. gecesinde rahmetiyle tecelli ederek
kendisine şirk koşan ve Müslüman kardeşine kin güdenler hariç herkesi
affeder.) [İbni Mace]
(Allahü teâlâ şu dört geceyi hayırla süsler: Kurban Ramazan bayramı
gecesi, Arefe gecesi Şabanın yarısının [Berat] gecesi ki, onda eceller,
rızıklar yazılır.) [Deylemi]
(Salih akrabayı terk eden, ana babaya asi olan Berat gecesi affa kavuşamaz.) [Beyheki]
İçki içmek, cimrilik, kin gütmek gibi günahları işleyen kâfir olmaz.
İmanı düzgünse, günahlarının cezasını çektikten sonra Cennete girer.
Sevabları günahlarından daha çok gelirse, Cehenneme girmeden de Cennete
gider.
Hazret-i Âişe validemiz buyuruyor ki: Resulullah’ın, hiçbir ayda, Şaban
ayından daha çok oruç tuttuğunu görmedim. Bazen Şaban ayının tamamını
oruçla geçirirdi. (Buhârî)
Bu geceyi ganimet bilmeli, tevbe istigfar etmeli, kaza namazı kılmalı,
Kur’an-ı kerim okumalı, bilhassa ilim öğrenmeli. En kıymetli ilim, doğru
yazılan ilmihâl bilgileridir. Peygamber efendimiz, “sallallahü aleyhi
ve sellem” Berat Gecesi’nde, (Allahümmerzuknâ kalben takıyyen mineşşirki
beriyyen lâ kâfiren ve la şakiyyâ) duasını çok okurdu. Büyük zatlar,
Berat gecesinde şöyle de dua ederlerdi:
(Ya Rabbî, Kur’an-ı keriminde, “Allah, dilediğini siler, dilediğini de
sabit bırakır, Levh-i mahfuz Onun katındadır” buyuruyorsun. Eğer benim
ismim saidler [cennetlikler] defterinde ise, orada sabit kıl! İsmim
şakiler [cehennemlikler] defterinde ise, ismimi oradan silip, saidler
defterine yaz! Ey büyük Allah’ım, kalbleri iyiden kötüye, kötüden iyiye
çeviren, ancak sensin. Kalbimi, dininde sabit kıl, dininden döndürme,
ayırma!)
Hazret-i Âişe validemiz, (Ya Resulallah, Allahü teâlâ seni günah
işlemekten muhafaza buyurduğu hâlde, neden Berat Gecesi’nde çok ibadet
ettin?) diye sordu. Cevabında buyurdu ki:
(Şükreden kul olmayayım mı? Bu yıl içinde doğacak her çocuk, bu gece
deftere geçirilir. Bu yıl içinde öleceklerin isimleri, bu gece özel
deftere yazılır. Bu gece herkesin rızkı tertip olunur. Bu gece herkesin
amelleri Allahü teâlâya arz olunur.) [Gunye]
Nafile ibadetlerin sevabına kavuşabilmek için, ehl-i sünnet itikadında
olmak, haramlardan kaçıp günahlara tevbe etmek, farzları kusursuz
yapmaya çalışmak, o ameli ibadet olarak yapmaya niyet etmek şarttır.
Hasan-ı Basri hazretleri, Şabanın 15. günü, sanki mezardan çıkmış gibi,
yüzü çok solgun görülürdü. Bu üzüntünün sebebini sorduklarında buyurdu
ki:
(İlm-i yakîn ile biliyorum ki, günahım vardır. Günahım affedilmezse,
sevaplarım da kabul edilmezse, hâlim nice olur diye korkumdan benzim
sararıyor.)
Sual: Şabanın 14. mü, 15. günü mü oruç tutulur?
CEVAP
Onbeşinci günü tutulur.
Bünyesi zayıf olanın, Şabanın 15 inden sonra oruç tutmayıp, farz olan
Ramazan-ı şerif orucuna hazırlanması iyi olur. Sağlığı yerinde olan ise,
Şaban ayının çoğunu, hatta tamamını oruçlu geçirebilir.
Berat gecesinde
Sual: Berat gecesinde, kaderimiz tekrar mı yazılıyor?
CEVAP
Hayır. Kader, ezelde Levh-i mahfuzda yazılmıştır. Sonradan bir şey
yazılmaz. Yani, Levh-i mahfuzda olacak değişiklikler ve ömürlerin
artması ve kısalması da, ezelde yazılmıştır. Allahü teâlânın ezeldeki
ilmi nasılsa, Levh-i mahfuzdaki değişiklikler, ona uygun olur. (Tefsir-i
Hazin)
Allahü teâlâ, ezelde, hiçbir şey yaratmadan önce her şeyi takdir etti,
diledi. Bunlardan, bir yıl içinde olacak her şeyi, Berat gecesinde
meleklere bildirir. (S. Ebediyye)
Sual: Berat gecesinde vefat edecekler, dünyaya gelecekler ve amelleri
yazılırmış. Bu gece insanın alın yazısı mı değişir? Yani bu gece
ettiğimiz dualar yüzünden alın yazımız değişebiliyor mu?
CEVAP
Alın yazısı iki türlüdür:
Biri dua ile, sadaka vermekle, iyilik etmekle değişir. Biri ise asla
değişmez. Mesela evlenmemiz, iş sahibi olmamız ya değişen kısımdandır
veya değişmeyen. Biz bilemeyiz. Onun için dua ederiz, iyilik ederiz,
değişen kısımdan ise o değişir. Mesela birine bir bela geleceği alın
yazısında var ise, yine alın yazısında bu kimse dua edecek o beladan
kurtulacak diye yazılır. Biz de dua ederiz o belayı önlemiş oluruz.
Berat gecesinde yazılacak olanlar da yine ezelde bildirilmiş olanlardır.
Ömrün uzaması kısalması da böyledir. Şu iyiliği yapacak ve ömrü
uzayacak yahut şu kötülüğü yapacak ve ömrü kısalacak diye yazılıdır.
Demek ki hep iyilik yapmaya çalışmalıyız. Yaptığımız şeyler alın
yazımızdır.
Berat gecesi namazı
Sual: Berat gecesinde kılınan bir nâfile namaz var mıdır?
CEVAP
Sadece Berat gecesinde değil, her gece nâfile namaz kılınır. Ancak kaza
namazı borcu varsa iki rekât kaza namazı kılmanın sevabı, ömür boyu
kılınacak nâfile namazların sevabından fazladır. İmam-ı Rabbanî
hazretleri, farzın yanında nâfile namazların denizde damla bile
olmadığını bildirmektedir.
Eğer farz namaz borcu yoksa, isteyen nâfile namaz kılabilir. Bazı
kitaplarda, (Berat gecesinde kılınacak namaza Salat-ül-hayr [Hayır
Namazı] denir. Bu namaz yüz rekâttır. Her rekâtta Fatiha sûresinden
sonra on defa İhlâs sûresi okunarak kılınır) deniyor.
Bir kimse, kazası olmasa da, kaza namazı kılınca, o kaza namazı zaten
nâfile olur. (Nâfile kılmadım) diye üzülmeye gerek kalmaz. Oruç da
böyledir. Yani oruç kazası olmayan Ramazan orucunu kaza etse nâfile
olur. Zekât da böyledir. Zekât borcu olmayan zekât diye para verse
nâfile olur. Yani farz diye niyet edince, o farz değilse nâfile olur,
boşa gitmez. Berat gecesinde kaza namazı kılınırsa, kazamız olmasa da,
yine nâfile sevabı alınır. Eğer mekruh olarak kılınan namazlarımız
varsa, kaza kılınca onlar telafi edilmiş olur.
Berat kandilinde
Sual: Berat gecesinde neler yapmalı?
CEVAP
Büyüklerimiz, şunları yapmayı tavsiye ediyor:
1- Gece bir saat kadar ibadet etmekle, gece ihya edilmiş olur. Fakat vakti müsait olan, gece daha az uyumalı.
2- Mümkünse din büyüklerimizin kabirlerini ziyaret edip feyizlerine kavuşmalı. Büyüklerimiz için çok dua etmeli.
3- Kendimiz ve bütün müminler için, dua ve istigfar etmeli. Namazdan
sonra çok dua etmeli, özellikle hayırlı dua etmeli. Duada ısrar etmeli,
yani duayı çok tekrarlamalı. Peygamber efendimizin Berat gecesinde
okuduğu, (Allahümmerzuknâ kalben takıyyen min-eş-şirki beriyyen lâ
kâfiren ve şakiyyen) duasını çok okumalı.
4- Aile efradıyla merhametli konuşmalı, onlara iyi davranmalı.
5- Kur’an-ı kerim okumalı, özellikle Rabbenâ âtinâ ve Âmenerresûlü’yü çok okumalı.
6- En önemlisi de, ilim öğrenmeli, bunun için de, Seadet-i Ebediyye ilmihâlini okumalı.
7- Kazası olmasa da, çok kaza namazı kılmalı. Namaz dışında secde
ederek, secdede dua ve istigfar etmeli, mümkünse toprağa secde etmeli,
secdeyi çok yapmalı.
8- Güzel koku sürünmeli.
9- Allahü teâlâya hamd ve şükretmeli.
10- Ertesi gün de oruç tutmalı.
Berat gecesi ve fazileti
Sual: Berat gecesi ne zamandır, önemi, fazileti nedir ve böyle gecelerde ne yapmalıdır?
Cevap: Berat gecesi, şaban ayının on beşinci gecesidir. Yani on dördüncü
günü ile on beşinci günü arasındaki gecedir. Allahü teâlâ, ezelde,
hiçbir şey yaratmadan önce, her şeyi takdir etti, diledi. Bunlardan, bir
yıl içinde olacak her şeyi, bu gece meleklere bildirir. Kur’ân-ı kerim,
Levhilmahfûza bu gece indi. Resûlullah Efendimiz bu gece, çok ibadet ve
çok dua ederdi.
Her sene, şaban ayının on beşinci Berat gecesinde o senede olacak
şeyler, ameller, ömürler, ölüm sebepleri, yükselmeler, alçalmalar, yani
her şey Levh-i mahfuzda yazılır. Hadîs-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Rahmet kapıları dört gece açılır. O gecelerde yapılan dua, tevbe, ret
olmaz. Fıtır Bayramı’nın ve Kurban Bayramı’nın birinci geceleri, şabanın
on beşinci Berat gecesi ve Arefe gecesi.)
(Cebrail aleyhisselam bana geldi. Kalk, namaz kıl ve dua et! Bu gece,
şabanın onbeşinci gecesidir dedi. Bu geceyi ihya edenleri, Allahü teâlâ
affeder. Yalnız, müşrikleri, büyücüleri, falcıları, hasisleri, alkollü
içki içenleri, faiz yiyenleri ve zina yapanları affetmez.)
(Berat gecesini ganimet, fırsat biliniz! Çünkü belli bir gecedir.
Şabanın onbeşinci gecesidir. Kadir gecesi, çok büyük ise de, hangi gece
olduğu belli değildir. Bu gece, çok ibadet yapınız. Yoksa, kıyamet günü
pişman olursunuz!)
Cuma, Arefe, Bayram, Kadir, Berat, Mirac, Aşure, Mevlid ve Regaib
gecelerinde ibadet etmek çok sevaptır. Muhammed Rebhâmî hazretleri
Rıyâd-un-nâsıhîn kitabında buyuruyor ki:
“Büyük İslâm âlimi, İmâm-ı Nevevî hazretleri, Ezkâr kitabında buyuruyor
ki: Gecenin on iki kısmından bir kısmını yani bir saat kadar ihya etmek,
yani okumak, namaz kılmak, dua etmek, bütün geceyi ihya etmek olur. Yaz
ve kış geceleri için hep böyledir. Fıkıh kitaplarında, saat demek, bir
miktar zaman demektir. Nevevî, Şafii mezhebinde müctehiddir. Hanefilerin
de, geceleri, böyle ihya etmeleri uygun olur.”
Berat ve Regaib geceleri, camilerde toplanarak cemaatle nafile namaz
kılmanın mekruh olduğu fıkıh kitaplarında yazılıdır. Mekruhu iyi bilmek,
büyük cinayetlerdendir. Çünkü haramı mubah bilmek küfür, mekruhu mubah
bilmek ise, ondan bir basamak aşağıdır. Bu işin çirkinliğini iyi
anlamalıdır.
Berat; temize çıkmak demektir
Sual: Berat ne anlama gelmektedir ve insanın dünyada iken ahiretteki azaptan kurtulma imkânı var mıdır?
Cevap: Berat veya Beraet kelimesinin sözlük anlamı, temize çıkmak,
kurtulmak demektir. Berat, kurtuluş vesikası anlamına da gelmektedir.
Peygamber Efendimiz buyurdu ki:
(Ahirette pek çok kimse, hesaba çekilmeden Cennete girerler. Onlar için
mizan, terazi kurulmaz. Onlara verilen sayfalar üzerine; “Lâ ilâhe
illallah, Muhammedün resûlullah. Bu filanın oğlu filanın Cennete
girmesinin ve Cehennemden kurtulmasının beraetidir” yazılır.)
Abdullah ibni Ömer hazretleri bir gün Resûlullah efendimizin huzuruna gelince;
(Kıyamet günü herkesin beratı, yani kurtuluş vesikası, her işi
ölçüldükten sonra verilir. Abdullah’ın beratı ise, dünyada verilmiştir)
buyururlar. Sebebi soruldukta;
(Kendisi vera ve takva sahibi olduğu gibi, dua ederken “Ya Rabbi! Benim
vücudumu, kıyamet günü o kadar büyük eyle ki, Cehennemi yalnız ben
doldurayım. Cehennemi insanla dolduracağım diye verdiğin sözün böylece
yerine gelmiş olsun da, Muhammed aleyhisselamın ümmetinden hiç kimse
Cehennemde yanmasın” diyerek din kardeşlerini kendi canından daha çok
sevdiğini göstermiştir) buyurdu.
Bir hac zamanında, Ebû Amr ez-Zücâcî hazretlerinin yanına birisi gelerek;
-Haccımı yaptım, beratımı ver. Beratımı almam için beni sana gönderdiler
deyince, Ebû Amr ez-Zücâcî hazretleri, o kimseye şaka yapıldığını anlar
ve ona, Kâbe’yi işaret ederek;
-Git oraya ve ya Rabbi! Bana beratımı ver, de! buyurur. Daha sonra o
kimse, elinde bir kâğıtla geri döner. Kâğıdın üzerinde yeşil hat, yazı
ile;
“Bismillâhirrahmânirrahîm. Bu, falan oğlu falanın Cehennemden berat kâğıdıdır” yazılıdır.
Her sene, şaban ayının 15. Berat gecesinde o senede olacak şeyler,
ameller, ömürler, ölüm sebepleri, yükselmeler, alçalmalar, yani her şey
Levh-i mahfuzda yazılır. İmâm-ı Rabbânî hazretlerinin hanımı bir Berat
gecesinde;
-Efendim, bu gece ecellerin ve amellerin takdir edildiği gecedir. Kim
bilir Allahü teâlâ kimin defterine ölecek ve kimin defterine yaşayacak!
diye kaydetti deyince, İmâm-ı Rabbânî hazretleri;
-Niçin tereddüt ve şüphe ile söylüyorsun? Ya isminin, dünyada
yaşayacaklar sayfasından silindiğini görenin hâli nice olur buyurur ve o
sene vefat eder.
Berat Gecesinde Okunacak Dua(yeni format icin)
“Allahümme in künte ketepteni fi ümmil kitabi şakiyyen.
Allahümme femhuhe bi berekati ve şefeati seyyidina Muhammed Aleyhisselam
vektubni fi ümmil kitabi saiyden.”
Büyük zatlar, Berat gecesinde şöyle de dua ederlerdi:
-Ya Rabbî, Kur’an-ı keriminde, “Allah, dilediğini siler, dilediğini de
sabit bırakır, Levh-i mahfuz Onun katındadır” buyuruyorsun.
“Eğer benim ismim
saidler [cennetlikler] defterinde ise, orada sabit kıl! İsmim şakiler
[cehennemlikler]
defterinde ise, ismimi oradan silip, saidler defterine
yaz!”
Ey büyük Allah’ım, kalbleri iyiden kötüye, kötüden iyiye çeviren, ancak
sensin. Kalbimi, dininde sabit kıl, dininden döndürme, ayırma!
7 defa okunmasi lazimdir
Berat Gecesi’nin Mahiyeti ve Önemi:
Yıllık bir program çerçevesinde yürütülen ticari faaliyetler, yıl
sonunda o program esaslarına göre kontrol ve teftiş edilir, kâr zarar
hesapları yapılır. Kesin hesabın tespitinden sonra da gelecek yılın
programı hazırlanarak son şeklini alır. Her yıl tekrar edilen bu kontrol
ve tespit işlemleri sayesinde, ekonomik hayatta istikrarlı ve sağlam
bir ilerlemenin temini mümkün olur.
Bu misalin ışığında manevi hayatımıza ve faaliyetlerimize bakalım.
Dünya, âhiret hayatının kazanılması için yaratılmış bir manevi ticaret
yeri olduğuna göre, o ticaretle ilgili faaliyetlerin de yıllık
muhasebesinin yapılması gayet tabiidir. İşte bu muhasebenin vakti üç
ayların içindedir. Berat Kandili ile başlayıp Kadir Gecesi’yle biten
devreye rastlar.
Duhan sûresinin 2., 3. ve 4. âyetlerinin Berat Gecesi’nden bahsettiği bildirilmektedir. Âyetlerin meali şöyle:
“O apaçık kitaba and olsun ki, biz onu gerçekten mübarek bir gecede
indirdik. Çünkü biz onunla insanları uyarmaktayız. Bütün hikmetli işler o
gecede tefrik olunur.”
Bu âyetler hakkında iki görüş vardır. Çoğu tefsir bilginlerinin görüşüne
göre, bu mübarek gece Kadir Gecesi’dir. İkrime bin Ebi Cehil’in de
dahil olduğu bir grup alim ise; bu gecenin Berat Gecesi olduğunu
söylemişlerdir. Her iki tefsiri birleştiren diğer bir görüşe göre de,
hikmetli işlerin ayırımının yapılmasına Berat Gecesi’nde başlanmakta ve
bu işlem Kadir Gecesi’ne kadar devam etmektedir. Bu hikmetli işler
nelerdir ve âyetin mânası nedir?
Yıllık Kader Programı
İbni Abbas’tan rivayet edildiğine göre, hikmetli işlerin birbirinden ayırd edilmesi şu şekilde cereyan etmektedir:
– Bu seneden gelecek seneye kadar meydana gelecek olayların hepsi
ayrı ayrı melekler tarafından defterlere yazılır. Rızıklar, eceller,
zenginlik, fakirlik, ölümler, doğumlar hep bu esnada kaydedilir. O yılki
hacıların sayısı bile bu devrede takdir olunur. Herkesin ve her-şeyin o
sene içindeki mukadderatı kaydedilir.
– Rızıkla alakalı defterler Mikail Aleyhisselâma verilir.
– Savaşlarla ilgili defterler Cebrail Aleyhissalama verilir.
– Ameller nüshası dünya semasında görevli melek olan İsrafil’e verilir ki bu büyük bir melektir.
– Ölüm ve musibetlerle ilgili defter de Azrail Aleyhisselâma teslim edilir.
Fahreddin er-Râzî”nin açıklamasına göre bu defterlerin düzenlenmesi
Berat Gecesi’nde başlar, Kadir Gecesi’nde tamamlanarak her defter
sahibine teslim edilir.1
Berat Kandili’nin “bütün senede bir kudsi çekirdek hükmünde ve beşer
mukadderatının programı nev’inden olması cihetiyle Leyle-i Kadrin
kudsiyetinde” olması bu manalara dayanmaktadır.2
Kur’ân’ın bu gecede indirilmesi meselesine ise şöyle bir açıklama getirilmektedir:
Berat Gecesi, Kur’an-ı Kerim’in levh-i mahfuzdan dünya semasına toptan
indirildiği gecedir. Buna inzal denir. Kadir Gecesi’nde ise
Peygamberimiz (asm)’e ilk kez ve parça parça indirilmeye başlanmıştır.
Buna da tenzil denir.
Berat Gecesi’nin Özellikleri
Tefsirlerde bu gece ile ilgili olarak şu şekilde izahlar yer almaktadır:
Vergi ödendiği zaman nasıl ki vergi borçlusuna borcundan kurtulduğunu
gösteren bir belge veriliyorsa, Allah Azze ve Celle de Berat Gecesi’nde
mü’min kullarına berat yazar. Zaten bu gecenin dört adı vardır: “Mübarek
Gece”, “Berae Gecesi”, “Sakk (belge ve senet) Gecesi” (Allah Teâlâ bu
gece mü’min kullarına beraet yazar)”, “Rahmet Gecesi.”
“Berat, beraet” kelimesi “el-berâe” kelimesinin Türkçe’deki kullanılış
şeklidir. Beri olmak, aklanmak, temiz ve suçsuz çıkmak demektir.
“Berâet” iki şey arasında ilişki olmaması, kişinin bir yükümlülükten
kurtulması veya yükümlülüğünün bulunmaması anlamına gelmektedir.
Mü’minlerin bu gece günah yüklerinden kurtulup İlâhî bağışa ermeleri
umulduğu için de Berat Gecesi denmiştir.
Bir kısım âlimlerin, kıblenin Kudüs’teki Mescid-i Aksâ’dan Mekke’deki
Kâbe istikametine çevrilmesinin Hicretin ikinci yılında Berat Gecesi’nde
gerçekleştiğini kabul etmeleri de geceye ayrı bir önem
kazandırmaktadır.3
Berat Gecesi’nin beş ayrı özelliği vardır:
1. Bütün hikmetli işlerin ayırımına başlanması.
2. Bu gecede yapılacak ibadetlerin diğer vakitlere nispetle kat kat sevaplı olması.
3. İlâhi rahmetin bütün âlemi kuşatması.
4. Allah’ın af ve bağışlamasının coşması.
5. Peygamberimiz (asm)’e tam bir şefaat yetkisinin verilmiş olması.
Bir rivayette bildirildiğine göre Resulullah (asm) Şâban’ın on üçüncü
gecesi ümmeti hakkında şefaat niyaz etti, üçte biri verildi. On dördüncü
gecesi niyaz etti üçte ikisi verildi. On beşinci gecesi niyaz etti,
hepsi verildi. Ancak Allah’tan devenin kaçması gibi kaçanlar başka…
Zemzem kuyusunun bu gecede açık bir şekilde coşup çoğalması da bu
manaları kuvvetlendiren kutsal bir işaret olarak yorumlanmaktadır.4
Peygamber Efendimiz (asm) bir hadis-i şeriflerinde Berat Gecesi’nin feyiz ve bereketini çeşitli şekillerde nazara vermektedir.
“Şâban’ın 15. gecesi geldiğinde geceyi uyanık ibadetle, gündüzü de
oruçlu olarak geçirin. O gece güneş battıktan sonra Allah rahmetiyle
dünya semasına tecelli eder ve şöyle seslenir:
‘İstiğfar eden yok mu, affedeyim ve bağışlayayım. Rızık isteyen yok
mu, hemen rızık vereyim. Başına bir musibet gelen yok mu, hemen sağlık
ve afiyet vereyim.’
Böylece tan yerinin ağarmasına kadar bu şekilde devam eder.”5
Çünkü o gece İlâhi rahmet coşmuştur. Berat Gecesi beşer mukadderatının
programı çizilirken insanlara verilen eşsiz bir fırsattır. Bu fırsatı
değerlendirip günahlarını affettirebilen, gönlünden geçirdiklerini bütün
samimiyetiyle Cenab-ı Hakk’a iletip isteklerini Ondan talep eden ve
belalardan Ona sığınan bir insan ne kadar bahtiyardır. Buna karşılık,
her tarafı kuşatan rahmet tecellisinden istifade edemeyen bir insan ne
kadar bedbahttır.
Bu Gece Af Dışı Kalanlar
Peygamber Efendimiz (asm) bu gecede af dışı kalanları şu hadisleri ile bildirmektedir:
“Muhakkak ki, Allah Azze ve Celle Şâban’ın on beşinci gecesinde
rahmetiyle yetişip her şeyi kuşatır. Bütün mahlukatına mağfiret eder.
Yalnızca müşrikler ve kalbleri düşmanlık hissiyle dolu olup insanlarla
zıtlaşmaktan başka bir şey düşünmeyenler müstesna.”6
“Yüce Allah bu gece bütün Müslümanlara mağfiret buyurur, ancak
kâhin, sihirbaz yahut müşahin (çok kin güden) veya içkiye düşkün olan
veya ana babasını inciten yahut zinaya ısrarla devam eden müstesna.”7
“Allah Teâlâ Şâban’ın on beşinci gecesi tecelli eder ve ana-babasına
asi olanlarla Allah’a ortak koşanlar dışında kalan bütün kullarını
bağışlar.”8
Üç aylara ayrı bir ruh ve mâna içinde giren Peygamber Efendimiz (asm)
özellikle Şaban ayına özel bir özen gösterir, başka zamanlarda
görülmemiş bir derecede ibadete ve âhiret işlerine yönelirdi. Bu ayın
çoğu günlerini oruçlu geçirirken, geceleri de diğer gecelerden çok
farklı bir şekilde ihya ederdi.
Bir Berat Gecesi’nde uyanıp da Resulullah Aleyhissalâtü Vesselamı
yanında bulamayan Hz. Âişe (ra) kalkarak Efendimizi aramaya başladı.
Sonunda Peygamberimizi Cennetü’l-Bakî mezarlığında başını semaya
kaldırmış halde buldu. Peygamberimiz Aleyhissalâtü Vesselam mübarek
hanımına Berat Gecesi’nin faziletini şöyle anlattı:
“Muhakkak ki, Allah Teâlâ Şâban’ın on beşinci gecesinde dünya
semasına rahmetiyle tecelli eder ve Benî Kelb Kabilesinin koyunlarının
kılları sayısınca insanları mağfiret eder.”9
İşlenen sevaplı amellerin değeri başka zamanlarda on ise, Berat
Kandili’nde yirmi bindir. Meselâ başka zamanlarda okuduğumuz bir tek
Kur’ân harfine on sevap veriliyorsa, bu gecede her bir harfine yirmi bin
sevap verilmektedir.
Bu bakımdan tam bir ihlâsla çalışıp ihyasına gayret gösterebildiğimiz
takdirde, Berat Kandili elli bin senelik bir ibadet hayatının sevabını
bir gece içinde bize kazandırabilir.
“Onun için elden geldiği kadar Kur’ân ve istiğfar ve salavatla meşgul olmak büyük bir kârdır.”10
Tek kişinin çalışma ve kazanma gücü, maddi hayatta olduğu gibi manevi
hayatta da sınırlıdır diyorsak, bunun çaresi vardır. Aynı gayeyi
paylaşan ve dünyada aynı maksatla yaşayan mü’min kardeşlerimizle
birlikte teşkil ettiğimiz manevi şirket; bize hesabından âciz
kalacağımız sonsuz bir manevi serveti kazandırabilir. Üstelik maddi
kazançlarda kâr, ortaklar arasında bölünerek küçüldüğü hâlde, mânevi
kârda böyle bir şey kesinlikle söz konusu değildir. Çünkü manevi
faaliyetler nurludur. Nur ise maddi eşya gibi küçülmez ve bölünmez.
Berat Gecesi ibadeti
Gecenin manevi değeri dolayısıyla namaz, Kur’ân tilaveti, zikir, tesbih
ve istiğfarla geçirilmesi, bu gece vesilesiyle muhtaçlara yardım ve
benzeri hayırlı amellere özel bir önem verilmesi müstehaptır.
İmam-ı Gazali Hazretleri el-İhyâ’da, Berat Gecesi’nde yüz rekât namaz
kılınması hakkında bir rivayete yer verse de, hadis âlimleri bu namazın
sünnette yerinin olmadığını, böyle bir namazın Hicret’ten 400 sene sonra
Kudüs’te kılınmış olduğu tesbitinde bulunurlar. Hatta İmam Nevevi böyle
bir namazın sünnette bulunmadığı için bid’at bile olduğunu ifade eder.
Bunun yerine kaza namazının kılınması daha isabetli olacaktır. Bununla
beraber kılındığı takdirde de sevabının olmadığı anlamına gelmez. Çünkü
ibadet alışkanlıklarının iyice azaldığı zamanımızda, insanların bu
vesileyle namaza yönelmelerini hoşgörü ile karşılamak faydalı olacaktır.
Berat Gecesi Duası
Peygamber Efendimiz Aleyhissalâtü Vesselam bu gece Rabbine şöyle dua etmiştir:
“Allah’ım, azabından affına, gazabından rızana sığınırım, senden
yine sana iltica ederim. Sana gereği gibi hamd etmekten âcizim. Sen
kendini sena ettiğin gibi yücesin.”11
Berat Duası
Bazı mâna büyüklerinin de şöyle bir duası vardır:
“Allah’ım, şayet ismimi saîdler defterine yazdıysan, orada sabit
kıl. Şayet ismimi şakiler defterine yazdıysan oradan sil. Çünkü sen
buyurdun ki, ‘Allah dilediğini siler yok eder, dilediğini de sabit
bırakır, Levh-i Mahfuz Onun katındadır.'”12
Bu idrak ve şuur içinde ihya edeceğimiz Berat Gecesi’nin hepimiz için hayırlara vesile olmasını Cenab-ı Hakk’tan niyaz edelim…
